#1 - 8 dấu hiệu bạn cần biết về mối quan hệ độc hại
Tình yêu có thể là nơi chữa lành hoặc cũng có thể là nơi khiến bạn lạc lối. Bạn có đang trong một mối quan hệ độc hại mà không nhận ra? Khám phá 8 dấu hiệu này để hiểu rõ và bảo vệ chính mình.
Tình yêu, như một dòng sông, không phải lúc nào cũng êm đềm. Có những ngày nước chảy xuôi, có những ngày sóng đánh ngược. Đó là điều tự nhiên. Nhưng ranh giới giữa "sóng gió bình thường" và "độc hại" nằm ở đâu? Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ về mối quan hệ độc hại và 8 dấu hiệu nhận biết chúng.
Khám phá những góc khuất của tình yêu độc hại cùng Love You First. Bài viết này đánh dấu khởi đầu cho chuỗi series Toxic relationship Insights - nơi chúng mình cùng nhau lật mở những bí mật và tìm kiếm câu trả lời.
Mối quan hệ độc hại là gì?
Trong một mối quan hệ lành mạnh, hai người như hai cành cây cùng vươn lên đón ánh mặt trời. Dù bão tố có đến, họ vẫn có thể dựa vào nhau, cùng nhau vượt qua. Khi gặp phải cơn gió mạnh, họ không đối đầu, mà cùng nhau tìm cách thích nghi. Cũng như khi xảy ra bất đồng, họ không tìm cách "thắng" đối phương, mà tìm cách cùng "thắng" vấn đề. Cả hai cùng nhau tạo nên một hệ sinh thái cân bằng, nơi mà sự hỗ trợ, thấu hiểu và tôn trọng là những dưỡng chất nuôi dưỡng tình yêu.
Ngược lại, mối quan hệ độc hại là một vòng xoáy tiêu cực, dần dần bào mòn tâm hồn bạn. Cảm giác bị kiểm soát, hạ thấp giá trị, và luôn sống trong nỗi sợ hãi là những đặc trưng điển hình của một mối quan hệ này. Nó đe dọa đến sức khỏe của bạn dưới nhiều hình thức, từ cảm xúc, tâm lý đến thể chất.
Tiến sĩ Lillian Glass, trong cuốn sách "Toxic People" (1995), đã mô tả những mối quan hệ này như những cuộc chiến không hồi kết - nơi tình yêu bị thay thế bằng nhu cầu kiểm soát, nơi sự đồng cảm nhường chỗ cho xung đột và cạnh tranh.
8 Dấu hiệu bạn đang rơi vào một mối quan hệ độc hại
Mối quan hệ độc hại không chỉ dừng lại ở những tổn thương về thể chất hay lời mắng nhiếc thô bạo. Nhiều dấu hiệu tinh vi, âm thầm gặm nhấm hạnh phúc và sự tự tin, thậm chí gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe tâm lý của bạn.
1. Cảm giác bị coi thường hoặc nhu cầu không được đáp ứng
Bạn chia sẻ về những khó khăn mình đang đối mặt, nhưng họ phớt lờ hoặc chuyển chủ đề sang vấn đề của họ. Điều này khiến bạn cảm thấy như mình không quan trọng.
Tưởng tượng sau một ngày tồi tệ ở công ty, bạn chỉ cần một cái ôm và lời động viên. Nhưng thay vào đó, đối phương lại nói: "Ủa có vậy thôi hả? Sao lúc nào cũng yếu đuối thế? Ngoài kia người ta còn khổ hơn em nhiều!"
Hoặc bạn thường xuyên gặp những tình huống điển hình như:
Cảm xúc của bạn thường xuyên bị bác bỏ.
Đối phương thường xuyên so sánh nỗi đau của bạn với người khác.
Bạn bị quy kết là "nhạy cảm quá" hoặc "yếu đuối".
Điều đau đớn không phải là những khó khăn bạn đang đối mặt. Mà là cảm giác cô đơn khi người thân yêu nhất không thể - hoặc không muốn - hiểu những gì bạn đang trải qua. Khi mỗi giọt nước mắt của bạn đều bị đánh giá là "nhạy cảm quá", khi mọi nỗi buồn đều bị coi là "không đáng".
2. Lòng tự trọng bị xói mòn
Qua thời gian, bạn dần tin rằng mình không đủ tốt, không xứng đáng với sự tôn trọng hay tình yêu.
Những lời chê bai lặp đi lặp lại, tưởng chừng nhỏ nhặt, lại vô tình khắc sâu vào tâm trí bạn, khiến bạn nghi ngờ giá trị bản thân.
Chẳng hạn, bạn từng tự tin diện một chiếc váy đỏ yêu thích khi đi dự tiệc. Nhưng sau vài lần nghe những lời mỉa mai như: "Mặc váy đỏ trông em như con hề!", “ Đừng mặc đồ trắng, nhìn béo lắm” bạn bắt đầu chọn những bộ đồ tối màu để tránh bị chỉ trích.
Hoặc có những lúc bạn hào hứng chia sẻ về một dự định mới, nhưng chỉ nhận lại câu nói: "Em làm được không? Anh thấy hơi khó đấy." Dần dần, bạn không còn muốn cố gắng hay mơ ước nữa, vì sợ thất bại hoặc bị cười chê.
Dấu hiệu nhận biết:
Bạn không còn tự tin như trước.
Những lời chê bai từ đối phương khiến bạn ám ảnh.
Thành tựu của bạn thường bị hạ thấp giá trị, thậm chí bị coi là không đáng kể.
3. Cảm thấy bị ganh đua, không được khuyến khích hay ủng hộ
Bạn có bao giờ cảm giác rằng mỗi khi mình cố gắng vươn lên, thay vì nhận được sự động viên, bạn lại bị dội một gáo nước lạnh?
Có thể bạn hào hứng chia sẻ về việc đăng ký một khóa học phát triển bản thân, nhưng câu trả lời nhận lại là: "Học làm gì, phí tiền thôi." Những lời nói ấy khiến bạn chùn bước, cảm thấy mình đang đòi hỏi quá nhiều hoặc không xứng đáng đầu tư vào bản thân.
Hoặc khi bạn đạt được một thành tựu nhỏ, thay vì được chúc mừng, họ lại so sánh hoặc xem nhẹ: "Có gì to tát đâu, ai mà chẳng làm được." Dần dần, bạn cảm thấy như mọi nỗ lực của mình đều trở nên vô nghĩa, và thậm chí bạn còn e dè khi chia sẻ những ước mơ hay mục tiêu cá nhân.
Biểu hiện thường gặp:
Bạn cảm thấy họ coi thường hoặc chế nhạo những cố gắng của mình.
Họ không mấy quan tâm hoặc không chúc mừng thành công của bạn.
Bạn ngần ngại chia sẻ ước mơ, vì sợ bị hạ thấp hoặc chỉ trích.
Hãy nhớ rằng, những người thực sự yêu thương bạn sẽ luôn ủng hộ và cổ vũ bạn trên hành trình phát triển bản thân, không phải về việc kìm hãm người kia chỉ để cảm thấy bản thân mình tốt hơn. Đừng để bất kỳ ai làm mờ đi ánh sáng từ những ước mơ của bạn.
4. Chiến thuật cô lập tinh vi
Họ ngăn cản bạn gặp gỡ gia đình, bạn bè để tăng sự phụ thuộc vào họ. Thế giới xung quanh bạn ngày càng thu hẹp lại, chỉ còn xoay quanh một người? Điều này không phải lúc nào cũng rõ ràng ngay từ đầu, nhưng qua thời gian, họ bắt đầu kiểm soát các mối quan hệ xã hội của bạn một cách tinh vi.
Ví dụ như mỗi khi bạn lên kế hoạch gặp bạn bè, họ lại tạo ra một "drama" nào đó. Hoặc như một người bạn của mình đã từng chia sẻ: "Ban đầu anh ấy chỉ 'không thích' vài người bạn thân của em. Rồi mỗi lần em đi cafe với bạn, điện thoại reo liên tục. 'Em đi đâu giờ này? Ở với ai? Sao về trễ thế?' Em giải thích mệt quá nên dần dà cũng ngại đi.
Một lần em đi sinh nhật đứa bạn, anh ấy cứ nhắn tin rồi gọi điện liên tục giục đòi về. Em về nhà thì anh ấy giận cả tuần, nói em không tôn trọng anh ấy. Từ đó bạn bè rủ đi chơi, em toàn tìm cớ từ chối. Dần dần họ cũng không rủ nữa.”
Điều đáng sợ là sự cô lập này diễn ra từ từ, như nước ngấm vào đá. Ban đầu, bạn nghĩ đó là vì họ quan tâm, yêu thương bạn quá mức. Nhưng dần dần, bạn nhận ra mình đang đánh mất những mối quan hệ quý giá, những người đã từng là điểm tựa tinh thần của mình.
Các biểu hiện phổ biến:
Ngăn cản bạn gặp gỡ bạn bè.
Kiểm soát các mối quan hệ xã hội.
Tạo ra sự phụ thuộc về tài chính hoặc tinh thần.
5. Cảm giác tiêu cực sau khi ở bên họ
Bạn có nhớ lần cuối cùng rời khỏi một buổi trò chuyện mà lòng nhẹ nhõm và tràn đầy năng lượng không? Hay ngược lại, bạn cảm thấy mệt mỏi, tức giận, hoặc tệ hơn là nhục nhã?
Với cá nhân trải nghiệm của mình thì sau mỗi buổi hẹn, mình không thấy niềm vui hay sự kết nối, mà chỉ có nước mắt. Thậm chí có những lần mình vừa chạy xe về nhà vừa khóc, cảm giác như mình đã đánh mất một phần giá trị bản thân trong từng lời nói, từng ánh mắt họ dành cho mình.
Nếu mỗi tin nhắn từ họ khiến tim bạn đập nhanh vì sợ hãi chứ không phải vì háo hức...
Nếu mỗi cuộc gặp khiến bạn kiệt sức thay vì tràn đầy năng lượng...
Nếu bạn thường xuyên tự hỏi "Có phải lỗi tại mình?"...
Thì có lẽ đã đến lúc bạn cần dừng lại, và tự hỏi: Đây có thật sự là tình yêu mà mình xứng đáng nhận được?
6. Phải thận trọng để tránh bị tổn thương
"Tôi có phải đang điên không?" -"100% tôi tin rằng mình đang trong một mối quan hệ độc hại. Tôi đã cảm thấy vậy từ rất lâu rồi, nhưng gần đây tôi càng ngày càng kiệt sức và tôi nghĩ mình sắp không chịu nổi nữa. Tôi chỉ cần biết - liệu tôi có phải đang điên không?"
"Mỗi lần bạn trai tôi lại đổ lỗi cho tôi về những chuyện vô cùng vụn vặt (theo tôi nghĩ). Ý tôi là, mọi thứ đều trở thành lỗi của tôi. Anh ấy nói 'sẽ tốt hơn nếu em chỉ cần im lặng lắng nghe và đừng cãi lại anh'. Nhưng tôi đâu có cãi, tôi chỉ đang hỏi mình đã làm gì sai để anh ấy giận tôi. Anh ấy nói tôi làm anh ấy khó chịu và xấu hổ."
"Anh ấy như một công tắc đèn vậy. Một giây trước còn vui vẻ, nhưng chỉ cần tôi làm gì đó 'không đúng ý', anh ấy lập tức nổi giận và mắng mỏ tôi, nói rằng tôi thật phiền phức và luôn làm anh ấy khó chịu mỗi ngày."
"Liệu tôi có phải là người hay cãi vã khi tôi chỉ đơn giản hỏi mình đã làm gì sai? Tôi có phải đang điên khi cố gắng đặt ra ranh giới và yêu cầu anh ấy ngừng đổ mọi lỗi lầm lên đầu tôi?"
Câu chuyện này được chia sẻ trên Reddit, không chỉ là trải nghiệm của một cá nhân mà còn là thực tế quen thuộc với rất nhiều người.
Khi mỗi ngày như đi trên dây, phải cân nhắc từng lời nói, từng hành động. Khi mỗi câu hỏi đơn giản "Em đã làm gì sai?" lại bị quy kết là "cãi lại". Khi tình yêu không còn là nơi để được là chính mình, mà là nơi bạn phải "đeo mặt nạ" để sống sót.
Không, bạn không hề điên. Đây chính là những dấu hiệu của một mối quan hệ độc hại:
Bạn luôn cảm tưởng mình đang phải đi trên một chiếc dây, sợ làm phật ý đối phương
Mọi lỗi lầm đều bị đổ lên đầu bạn.
Bạn liên tục phải xin lỗi, ngay cả khi không hiểu mình sai ở đâu.
Đối phương thay đổi tâm trạng đột ngột và dùng điều đó để kiểm soát bạn.
Đây không phải là tình yêu. Tình yêu không khiến bạn phải nín thở để sống. Tình yêu không biến bạn thành "tội đồ" của mọi vấn đề. Và quan trọng nhất, tình yêu không khiến bạn phải tự hỏi liệu mình có đang điên không.
7. Thao túng và bóp méo sự thật
Họ đảo ngược mọi tình huống để biến bạn thành người có lỗi, ngay cả khi rõ ràng vấn đề bắt nguồn từ họ. Ví dụ, nếu họ quên kỷ niệm ngày đặc biệt, họ sẽ trách bạn không nhắc nhở.
Hoặc như đến trải nghiệm của chính mình trong mối quan hệ cũ:
Mỗi lần người đó khiến mình tổn thương, mình đau đến mức muốn rời đi. Nhưng bằng cách nào đó, họ luôn khiến mình tin rằng mọi chuyện là lỗi của mình. Đỉnh điểm là khi mình bắt quả tang họ tải Tinder và nhắn tin với người khác trong lúc mình vắng mặt ở Hà Nội vài ngày. Thay vì nhận lỗi, họ quay lại trách móc: "Chị cần kết nối thêm bạn bè, chứ không phải chỉ có em. Em khiến chị cảm thấy ngột ngạt, nên chị mới phải làm vậy."Cuối cùng, người phải xin lỗi lại là mình, vì đã lại "làm quá lên" và không hiểu cho họ.
Các hình thức thao túng phổ biến:
Đảo ngược vai trò nạn nhân: Họ luôn biến mình thành người bị tổn thương, dù lỗi rõ ràng thuộc về họ.
Phủ nhận sự việc đã xảy ra: Họ khiến bạn nghi ngờ chính trí nhớ của mình, dù bạn biết sự thật.
Biến lỗi lầm của mình thành lỗi của bạn: Họ dùng những lập luận xoay vòng để đổ trách nhiệm lên bạn.
Dấu hiệu bạn đang mắc kẹt trong vòng xoáy này:
Họ luôn đổ lỗi cho bạn về mọi vấn đề trong mối quan hệ.
Họ tạo ra những câu chuyện khiến bạn nghi ngờ chính bản thân mình.
Họ kiểm soát từng hành động của bạn nhưng lại giấu giếm các mối quan hệ của họ.
Bạn liên tục bị buộc tội không chung thủy, dù bạn không làm gì sai.
Điều đáng sợ nhất? Đó là khi bạn nhận ra mình đang nghiện cái cảm giác "độc hại" này. Khi những lúc bình yên lại khiến bạn thấy trống rỗng. Khi bạn biết đây là sai lầm, nhưng vẫn không ngừng quay lại...
8. Ghen tuông bệnh hoạn và sở hữu
Anh ta có thể kiểm tra điện thoại bạn mỗi ngày. Đồng nghiệp khác giới không được phép nhắn tin công việc cho bạn. Thậm chí anh ta còn nghi ngờ cả những tin nhắn từ bạn thân của bạn. Nhưng chính anh ấy lại là người liên tục nhắn tin với người khác?
Ghen tuông bệnh hoạn và hành vi sở hữu không chỉ làm bạn mất đi sự tự do và lòng tự trọng, mà còn khiến bạn sống trong trạng thái căng thẳng và lo âu liên tục. Đây không phải là tình yêu, mà là sự kiểm soát được ngụy trang dưới danh nghĩa "quan tâm".
Nếu bạn đang gặp phải những hành vi này:
Họ thường xuyên kiểm tra điện thoại, email, hoặc tài khoản mạng xã hội của bạn mà không có sự đồng ý.
Họ ghen tuông với cả những mối quan hệ không có cơ sở, như đồng nghiệp, bạn thân, hoặc thậm chí người cùng giới.
Họ đòi hỏi bạn phải báo cáo chi tiết về lịch trình, đi đâu, làm gì, với ai.
Họ xem ghen tuông và sở hữu là biểu hiện của tình yêu, khiến bạn cảm thấy có lỗi nếu phản đối.
Trong khi kiểm soát bạn, họ lại tự cho mình quyền tự do nhắn tin, gặp gỡ hoặc duy trì các mối quan hệ khác mà không cần giải thích.
Họ có thể đe dọa rời bỏ hoặc làm tổn thương bạn nếu bạn không tuân theo yêu cầu của họ.
Hãy nhớ: Tình yêu đích thực được xây dựng trên nền tảng của sự tin tưởng, không phải sự kiểm soát. Người thực sự yêu bạn sẽ tôn trọng không gian riêng và các mối quan hệ lành mạnh của bạn. Họ không biến tình yêu thành nhà tù, và không bắt bạn phải "chứng minh" tình yêu bằng cách từ bỏ tự do của mình.
Nếu bạn nhận ra mình đang trải qua những dấu hiệu này, hãy cân nhắc tìm kiếm sự hỗ trợ để bảo vệ sức khỏe tinh thần và thể chất của mình.
Vậy còn những hành vi lành mạnh trong một mối quan hệ sẽ như thế nào?
Trong một mối quan hệ lành mạnh, bạn cảm thấy an toàn như đang ở nhà, được yêu thương vô điều kiện, được khuyến khích phát triển bản thân, và luôn được đối phương tôn trọng. Mỗi ngày trôi qua, tình yêu của hai bạn càng thêm sâu sắc và bền vững:
An toàn: Cảm giác yên tâm và được bảo vệ trong mối quan hệ.
Yêu thương: Thể hiện tình cảm chân thành và không vụ lợi.
Tích cực: Tập trung vào những điều tốt đẹp, khuyến khích sự phát triển.
Cho đi: Sẵn lòng chia sẻ và hỗ trợ đối phương.
Vị tha: Đặt nhu cầu và cảm xúc của đối phương lên hàng đầu khi cần thiết.
Khuyến khích: Động viên đối phương đạt được mục tiêu và ước mơ.
Nâng cao: Giúp đối phương cảm thấy tự tin và có giá trị.
Đáng tin cậy: Giữ lời hứa và tạo niềm tin trong mối quan hệ.
Thương cảm: Hiểu và chia sẻ cảm xúc của đối phương.
Tôn trọng: Tôn trọng ranh giới, cảm xúc và các mối quan hệ của đối phương.
Mối quan hệ lành mạnh không phải là không có vấn đề, mà là cả hai bên sẵn lòng nhận ra, sửa chữa, và cùng nhau phát triển.
Tạm kết
Điều nguy hiểm là những người độc hại thường không thể hiện mặt tiêu cực của họ ngay từ đầu. Ban đầu, họ có thể tỏ ra hoàn hảo, yêu thương và lý tưởng, nhưng theo thời gian, bản chất kiểm soát, đòi hỏi và lạm dụng tình cảm của họ dần được bộc lộ, khiến bạn mắc kẹt trong một mối quan hệ đầy tổn thương và khó thoát ra.
Và hãy nhớ rằng chỉ có bạn mới là người hiểu rõ bản thân mình nhất. Nếu mối quan hệ hiện tại đang dần bào mòn sự tự tin và giá trị của bạn, hãy tin vào trực giác của mình. Đừng ngần ngại tìm kiếm sự giúp đỡ khi cần thiết.
Bạn không đơn độc, bạn xứng đáng có một cuộc sống hạnh phúc và tự do.
Tài liệu tham khảo:
"What Is a Toxic Relationship?" từ Psychology Today: https://www.psychologytoday.com/intl/blog/addiction-and-recovery/202103/what-is-a-toxic-relationship
"Toxic Relationships" từ Verywell Mind: https://www.verywellmind.com/toxic-relationships-4174665